Verkrachting in het Oude Testament

Sommige critici beweren dat de Wet van Mozes de verkrachting van vrouwen toestaat of dat het verkrachting weliswaar verbiedt, maar dat het weinig oog heeft voor het welzijn van het slachtoffer. Ze verwijzen hiervoor naar Deuteronomium 22:23-29.

Deuteronomium 22:23-29
Deuteronomium 22:23-29 maakt onderdeel uit van een gedeelte met zes seksuele misdrijven (22:13-22:30 of 23:1), waarbij de eerste vijf casuïstisch zijn geformuleerd en een bepaalde situatie aanduiden, gevolgd door een apodictisch verbod (22:30 in de oudere vertalingen, en 23:1 in de modernere vertalingen). Deze onderwerpen hebben allen te maken met het zevende gebod. Het tekstgedeelte Deuteronomium 22:23-29 kan worden opgedeeld in drie stukken (HSV):

23 Wanneer een meisje nog maagd is, maar wel in ondertrouw met een man, en een andere man treft haar binnen de stad aan en slaapt met haar,
24 dan moet u hen beiden naar buiten brengen, naar de poort van die stad, en moet u hen met stenen stenigen, zodat zij sterven; het meisje vanwege het feit dat zij binnen de stad niet om hulp geroepen heeft, en de man vanwege het feit dat hij de vrouw van zijn naaste vernederd heeft. Zo moet u het kwaad uit uw midden wegdoen.

25 Maar als de man het ondertrouwde meisje in het open veld aantreft, en de man haar vastgrijpt en met haar slaapt, dan moet alleen de man die met haar geslapen heeft, sterven.
26 Het meisje mag u niets doen, want het meisje heeft geen zonde begaan die de dood verdient. Deze zaak komt immers overeen met het geval dat een man zijn naaste aanvalt en deze om het leven brengt.
27 Hij trof haar namelijk aan in het open veld, en het ondertrouwde meisje riep, maar er was niemand die haar verloste.

28 Wanneer een man een meisje aantreft, een maagd die niet in ondertrouw is, en hij grijpt haar en slaapt met haar, en zij worden ontdekt,
29 dan moet de man die met haar geslapen heeft, aan de vader van het meisje vijftig zilverstukken geven, en zij zal hem tot vrouw zijn, omdat hij haar vernederd heeft. Hij mag haar al zijn dagen niet wegsturen. 

Drie scenario’s
De critici uit de inleiding vroeg zich af of een gebod om die vrouwen te helpen, te beschermen en zeker niet te verstoten teveel was gevraagd. Als je teksten echter nader bekijkt, zul je zien dat ze uitgaan van de bescherming van vrouwen. We moeten onderscheid maken tussen drie mogelijke scenario’s die in het betreffende tekstgedeelte de revue passeren.

Overspel tussen twee volwassenen (Deuteronomium 22:23-24)

Het eerste scenario gaat over overspel tussen twee volwassenen: een man en een meisje dat al uitgehuwelijkt is, dat wil zeggen een ondertrouwd meisje. Overspel duidt op consensuele geslachtsgemeenschap met een partner die niet je man of vrouw is. Overspel is de schending van het huwelijk en een inbreuk op de huwelijksrechten: “En de man heeft zich vergrepen aan de bruid van een ander”. Juridisch is er geen onderscheid tussen een ondertrouwd meisje en een getrouwde vrouw, aangezien zij haar toekomstige echtgenoot toebehoort zodra de bruidsprijs is betaald. Iemand die ondertrouwd is, is een verbinding met verplichtingen aangegaan. De ontmoeting tussen de man en de vrouw vindt plaats in de stad. De logica van dit vers is als volgt: wanneer overspel plaatsvind, zal ze niet om hulp roepen zoals bij een verkrachting wel het geval is. De huizen hadden toentertijd meestal open ramen en stonden dicht bij elkaar, waardoor hulpgeroep (in het geval van verkrachting) wel gehoord moet worden. In deze tekst wordt dus uitgegaan van overspel.

Het is een open deur om te vermelden dat deze wet onvolledig is (er wordt door middel van casuïstiek slechts hoofdlijnen aangegeven), want een verkrachter kan natuurlijk een meisje beletten om te schreeuwen en om hulp te roepen. Maar het gaat om de geest van de wet: het niet roepen impliceert dat het meisje aan de ontrouw heeft meegewerkt. En bij overspel moeten zowel de vrouw als de man gedood worden. Maar in geval van verkrachting van een ondertrouwd meisje gaat het meisje vrijuit en wordt de man gedood en hiermee komen we bij het tweede scenario.

Verkrachting van een ondertrouwd meisje (Deuteronomium 22:25-27)

Verkrachting van een ondertrouwd meisje, wiens onschuld wordt verondersteld. Bij gemeenschap in het veld is de ondertrouwde vrouw niet schuldig en moet alleen de man worden gedood. Zie je het verschil? De vrouw was niet ‘in de stad’, maar ‘in het veld’, waar niemand haar kon redden als ze om hulp zou roepen. De verkrachter wordt gestraft en de verkrachting wordt gelijkgesteld met een moord (vers 26). Een vrouw die verkracht is ‘heeft nièts gedaan waarvoor ze ter dood gebracht zou moeten worden’. Zij wordt duidelijk door de wet beschermd en gaat vrijuit.

De verleiding van een niet-ondertrouwd meisje (Deuteronomium 22:28-29)

Het derde scenario handelt over de verleiding van een niet-ondertrouwd meisje en is een verdieping van de passage in Exodus 22:15-16, welke luidt:
15 Wanneer iemand een meisje dat nog niet uitgehuwelijkt is verleidt, moet hij de volle bruidsprijs betalen en met haar trouwen. 16 Mocht haar vader weigeren haar aan hem uit te huwelijken, dan moet hij een bedrag betalen dat overeenkomt met de bruidsprijs voor een maagd.

Herhaling van Exodus 22:15-16
Deuteronomium 22:28-29 herhaalt dus een wet die al in het boek Exodus is vastgelegd. Wanneer men deze wet in Exodus leest, is het duidelijk dat het geen betrekking heeft op verkrachting. Zoals reeds in de inleiding opgemerkt, betekent het woord Deuteronomium in het Grieks ’tweede wet’. In het hele boek Deuteronomium herhaalt Mozes wetten die al in eerdere boeken zijn vastgelegd, waarbij er soms sprake is van een verdere verdieping. De decaloog (of de Tien Woorden) bijvoorbeeld is reeds gegeven aan Mozes op de berg Sinaï (Exodus 20), maar wordt herhaald in Deuteronomium 5. De wetten over het vrijgeven van een ‘ebed’ (contractarbeider, knecht of dienaar) in het eerste gedeelte van Exodus 21, worden herhaald en uitgebreid in Deuteronomium 15:12-18. Hetzelfde gebeurt met de onderhavige wet. Deze is een herhaling van een wet in Exodus 22:15-16, waarbij het gaat om iemand die gemeenschap heeft met een ongehuwd meisje.

Niet tegen haar wil
Beide teksten zijn variaties op hetzelfde thema. Een nog niet contractueel aan een man beloofd meisje weet de avances van een man niet te weerstaan en staat seksuele gemeenschap toe. Zelfs als er enige druk van de man zou zijn geweest, is de jonge vrouw medeplichtig. Zij is weliswaar verleid, maar zij handelt niet tegen haar wil. De tekst zegt immers: “en zij worden betrapt” (NBG-vertaling 1951; de NBV komt hier met een beroerde vertaling welke geen recht doet aan de grondtekst). Beiden hebben een aandeel in de ontstane situatie en worden verantwoordelijkheid gehouden. Er is derhalve geen sprake van verkrachting. Dit wordt nog duidelijker als je de tekst naast vers 25-27 plaatst, waar ontegenzeglijk sprake is van verkrachting en alleen de man wordt genoemd (“dan zal alleen de man sterven, die gemeenschap met haar gehad heeft”); er is in vers 25-27 geen enkele indicatie dat het meisje betrokken zou zijn bij deze wandaad. Er is geen sprake van ‘zij’, zoals dat wel het geval is in vers 28 (let op: dit komt niet uit de verf bij de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV), waar dit wegvertaald is).

Grondtekst
Bij bestudering van de grondtekst valt op te maken dat in vers 28 het woord ’thapas’ (Strong #08610) wordt gebruikt, dat in zichzelf niet op geweld duidt:

The Hebrew word tapas (“lay hold of her” … ) simply means to take hold of something, grasp it in hand, and (by application) to capture or seize something. It is the verb used for “handling” the harp and flute (Gen. 4:21), the sword (Ezek. 21:11; 30:21), the sickle (Jer. 50:16), the shield (Jer. 46:9), the oars (Ezek. 27:29), and the bow (Amos 2:15). It is likewise used for “taking” God’s name (Prov. 30:9) or “dealing” with the law of God (Jer. 2:8). Joseph’s garment was “grasped” (Gen. 39:12; cf. 1 Kings 11:30), even as Moses “took” the two tablets of the law (Deut. 9:17)… [T]he Hebrew verb “to handle, grasp, capture” does not in itself indicate anything about the use of force.
Het werkwoord dat wordt gebruikt in Deuteronomium 22:28 verschilt van het werkwoord dat wordt gebruikt in vers 25 (chazaq, Strong #02388), en dat is niet zonder reden:
This verb used in Deuteronomy 22:28 is different from the verb used in verse 25 (chazak, from the root meaning “to be strong, firm”) which can mean “to seize” a bear and kill it (I Sam. 17:35; cf. 2 Sam. 2:16; Zech. 14:13), “to prevail” (2 Sam. 24:4; Dan. 11:7), “to be strong” (Deut. 31:6; 2 Sam. 2:7), etc. Deuteronomy 22:25 thus speaks of a man finding a woman and “forcing her.” Just three verses later (Deut. 25:28), the verb is changed to simply “take hold of” her – indicating an action less intense and violent than the action dealt with in verse 25 (viz., rape).

Sociale bescherming van het meisje
De verleider dient met haar te trouwen. De doodstraf is niet van toepassing. Het meisje is immers ongebonden, en de man mag in de polygame maatschappij die Israël toentertijd was meer dan één vrouw hebben. De vader van het meisje kan volgens het gedeelte in Exodus weigeren zijn dochter aan de man uit te huwelijken. Dat wordt in Deuteronomium 22:28-29 niet expliciet benoemd. Hier wordt aangenomen dat de vader akkoord gaat. De verleider moet wel de bruidsprijs betalen en hij verliest het recht een initiatief te nemen dat normaal gesproken bij hem ligt, namelijk zijn huwelijk te beëindigen en zijn vrouw te verstoten (22:19). Deze beperking kan als straf worden opgevat voor de man (en het moet andere mannen afschrikken hetzelfde te doen), maar biedt tegelijk sociale bescherming aan het meisje. De oudtestamenticus Christopher J.H. Wright schrijft hierover dat bescherming van de vrouw het belangrijkste doel van deze wet lijkt te zijn:
“The law seems to take the view that for the woman the continued security of belonging within the home of even such a man was preferable to the parlous future that would await a woman divorced in such circumstances (her most likely fate would probably be either prostitution or destitution).”[7]

Conclusie

Deuteronomium 22:23-29 wijst er op dat:

  • in geval van overspel (wat duidt op consensuele geslachtsgemeenschap met een partner die niet je man of vrouw is) met een ondertrouwd meisje, zowel de man als de vrouw gedood zullen worden;
  • een verkrachter van een ondertrouwd meisje de doodstraf verdient (de verkrachting wordt zelfs gelijkgesteld aan moord), en dat de verkrachte vrouw onschuldig is en vrijuit gaat;
  • een niet-ondertrouwd meisje dat is gezwicht voor de avances van een man die haar verleid heeft, haar leven lang sociale bescherming geniet.
Bronnen en informatie

Reacties zijn gesloten.