Toen sprak God deze woorden: “Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd” (Exodus 20:1,2).
God heeft zijn volk bevrijd uit de slavernij en gaat hen onderwijzen hoe het leven van een verlost volk eruit ziet. We noemen dit Bijbelgedeelte meestal ‘de Tien Geboden’. Dat is eigenlijk een beetje vreemd, want het zijn feitelijk geen geboden. De joodse traditie heeft het dan ook terecht over ‘de Tien Woorden’. Het eerste dat God hier zegt is bijvoorbeeld een aan-bod en geen ge-bod. Dit is hoe God zichzelf voorstelt aan zijn volk bij hun eerste ‘ontmoeting’ in de woestijn. En dat doet Hij met woorden van liefde, van relatie: “je staat hier als vrij mens, en Ik ben die God die dat gedaan heeft, jouw liefdevolle redder”. Dat zet de toon voor wat volgt. Alles wat daarna nog gezegd wordt, is een uitvloeisel van de bevrijdende boodschap van deze eerste woorden. Dit is een liefdevolle ontmoeting, geen dwangbevel! Hoe komt het dan dat wij dit als een strenge toespraak zijn gaan opvatten? Ik denk dat daar twee oorzaken voor zijn. De ene zit in de tekst zelf en de andere in onze eigen manier van denken. Om te beginnen met de tekst: in de oude vertalingen staat vervolgens: “gij zult niet… , gij zult niet…”. Wij horen daarin een verbod: je mag dit of dat niet doen. Maar dat staat er niet. We moeten het gewoon letterlijk lezen: als God jouw God is, en jou bevrijd heeft, dan ben je dankbaar en dan houd je van hem, en dat verandert je gedrag. Deze vorm van het Hebreeuwse werkwoord zou zelfs vertaald kunnen worden met ‘willen’. God heeft jou bevrijd en dan wil je niet meer stelen, doodslaan en al dat soort dingen. Je bent namelijk van binnen veranderd. Het is de ontmoeting met God die maakt dat je geen verkeerde dingen meer wilt doen! Daarnaast is er ook nog iets in onszelf dat er toe leidt dat wij de Tien Woorden eerder als geboden dan als een liefdesverklaring lezen. En dat heeft ermee te maken dat wij sinds de zondeval angstige en onzekere wezens geworden zijn. En daarom proberen we onszelf voortdurend te beschermen en zoeken we naar veiligheid. Dat doen we in iedere situatie en in al onze relaties, zelfs in onze relatie met God. En als er iets is dat ons een veilig gevoel geeft, dan is dat duidelijkheid. We willen weten waar we aan toe zijn. Een fraai voorbeeld daarvan zag ik eens in de krant, in een artikel over klederdracht in Staphorst, en hoe jonge mensen daarmee omgingen. “Wij willen vrij zijn”, zeiden ze, “en zelf kiezen wat voor kleren we aantrekken. Dat hoeft onze omgeving niet voor ons te bepalen.” Daar zit wel wat in natuurlijk. Maar bij het artikel stond een foto, en daar moest ik erg om lachen. Je zag daarop een aantal meisjes en het onderschrift luidde: “Voor deze meiden geen klederdracht”. Nee, inderdaad, ze droegen geen klassieke klederdracht. Maar ze hadden wel allemaal dezelfde spijkerrok, dezelfde laarzen, dezelfde haardracht en erg vergelijkbare shirtjes. Dat vond ik veelzeggend. Ze hadden zich losgemaakt van de oude kledingregels en nu dachten ze vrij te zijn. Maar ze hadden voor zichzelf direct weer nieuwe regels en een nieuwe klederdracht ingesteld, gewoon omdat wij mensen daar nu eenmaal behoefte aan hebben. Maar God begint niet over regels, maar over liefde. God is in ons leven gekomen en daarom willen we uit dankbaarheid en uit liefde sommige dingen niet meer doen, en andere juist wel. God vraagt niet om het volgen van regels, maar om liefde. God wil de mens ontmoeten en dan mag de mens ont-moeten, stoppen met moeten, stoppen met slaaf zijn. God bevrijdt ons van zonde maar ook van de regels die wij onszelf opleggen, uit een misplaatste angst om het verkeerd te doen. Liefde is de nieuwe en enige regel in ons leven met God. Zoals kerkvader Augustinus lang geleden al zei: “Heb lief en doe wat je wilt”. Als liefde de filter is voor ons denken en ons doen, dan willen we de ander geen kwaad meer doen. Daar hebben we dan geen regel en geen ‘moeten’ meer voor nodig. Wat een bevrijdende ont-moeting!
Bronnen en informatie
Arie-Jan Mulder in Uitdaging (zie www.uitdaging.nl)